|
|
| ئه‌مه‌ باش بخوێنه‌وه‌ ئايا تۆ شه‌رمنی ؟ |
بۆ شه‌رم بكه‌ين ØŸ نوسينی Øسين جليل / شه‌قڵاوه‌
شه‌رم چيه‌ ؟
بۆ شه‌رم ده‌كه‌ين؟
ئايا شه‌رم بۆ ماوه‌ييه‌ ؟ يان ژينگه‌ييه‌؟
ئايا شه‌رم گرێ ی ده‌رونيه‌ ؟ يان نه‌خۆشی ده‌رونيه‌ ؟
ئايا شه‌رم و رێز جياوازن ؟
زيانه‌كانی شه‌رم چين ؟
لێكدانه‌وه‌يه‌كی سايكۆلۆژيانه‌:
شه‌رم چيه‌ ؟
دياريده‌يه‌كی ده‌رونی كۆمه‌ڵايه‌تی يه‌ ، هه‌ستێكی ئاساييه‌ ،به‌ پله‌ی چه‌نديه‌تی و چۆنيه‌تی لاى هه‌ر تاكێك هه‌يه‌ . به‌ پێ ی گۆرانكاريه‌كانی كۆمه‌ڵگا گۆرانی به‌ سه‌ر دادێت .
بۆ شه‌رم ده‌كه‌ين ؟
ده‌رون زانان پێيان وايه‌ : شه‌رم كردن ده‌گه‌رێته‌وه‌ بۆ قۆناغه‌كانی گه‌شه‌ كردن ، له‌ په‌روه‌رده‌ی خێزان و ناوه‌نده‌كانی خوێندن و ئامرازه‌كانی راگه‌ياندن وژينگه‌ی كۆمه‌ڵگاو هه‌ندێ جار خانه‌كانی خودا په‌رستی ............ هتد .
په‌روه‌رده‌ كردنی نا دروست له‌ خێزانه‌وه‌ هۆكاری هه‌ره‌ گرنگی شه‌رمه‌ ؛كاتێ دايك يان باوك نابێته‌ هاوڕێی منداڵه‌كه‌ی ، يان بێبه‌شی ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ تێكه‌ڵ بوون به‌ منداڵانی هاوته‌مه‌نی خۆی . كاتێ ڕێگر دروست ده‌بێت له‌ به‌رده‌م ده‌ربڕينه‌كانی منداڵشتوكان به‌ شاراوه‌يی و نهێنی له‌ دڵی منداڵ ده‌مێنێته‌وه‌ ؛ له‌و كاته‌ شه‌رم خۆی ده‌خزێنێته‌ نێو ده‌رونی منداڵه‌كه‌ . ده‌نا هيچ منداڵێك به‌ شه‌رمه‌وه‌ له‌ دايك نابيت .
نێوه‌نده‌كانی خوێندن :ئه‌مه‌ش هۆكارێكی سه‌ره‌كی يه‌ له‌ گه‌شه‌ كردنی ئه‌م هه‌سته‌ شه‌رمنه‌ . پێويسته‌ مامۆستا زوو درك به‌مه‌ بكات Ùˆ منداڵه‌كه‌ بگه‌رێ،نێته‌وه‌ بارو دۆخی ئاسايی به‌شداری پێبكات له‌ وانه‌كه‌دا ،نه‌هێلێت ببێته‌ گاڵته‌ جاری ئه‌وانی تر .منداڵێك شه‌رم بكات Ú†Û†Ù† Ùێر ده‌بێت...
ئامرازه‌كانی راگه‌ياندن: كاريكه‌ريان زۆره‌ له‌ سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ ، به‌ جۆرێ چه‌ند بتوانن كار له‌ جولاندنى هه‌ستی منداڵ بكه‌ن ؛ وا له‌ منداڵ بكه‌ن له‌ كای سه‌ير كردنی به‌رنامه‌يه‌كی منداڵان زۆرترين كات بۆ پيكه‌نين بێت چونكه‌ پێكه‌نين هۆكاره‌ بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی شه‌رم .
هه‌وڵ بدرێت منداڵ تێكه‌ڵی هاوته‌مه‌ن و هاوپۆله‌كانی بكرێت ؛ چونكه‌ منداڵان زياتر لة ناخى يه‌كتر ده‌گه‌ن ،وه‌ه‌ك ئه‌وه‌ی گه‌وره‌يه‌ك له‌ ناخی منداڵه‌كه‌ی تێبگات .
ئايا شه‌رم بۆماوه‌ييه‌؟ يان ژينگه‌ييه‌ ؟
دةرونزانان پێيان وايه‌ شه‌رم دياريده‌يه‌كی ژينگه‌ييه‌ له‌و ژينگه‌يه‌وه‌ مرۆڤ Ùێر ده‌بێت كه‌ تێدا ثپه‌روه‌رده‌ بێت .پێيان وايه‌ كه‌س به‌ شه‌رمه‌وه‌ له‌ دايك نابيت ØŒ هه‌مووی كاريگه‌ری ژينگه‌ی كۆمه‌ڵايه‌تی يه‌ ( خێزان - كۆڵان - ناوه‌نده‌كانی خوێندن ...هتد).
شه‌رمكردن بۆماوه‌يى نيه‌،ههه‌ندێ جار چاولێكردنه‌وه‌ ( تقليد )ده‌كرێت ئه‌مه‌ش ده‌چێته‌ خانه‌ی ژينگه‌يیبۆ ماوه‌يی له‌ Ùيسيۆلۆژی رونادات .
ئاية شه‌رم گرێ ی ده‌رونی يه‌ ؟ ياننه‌خۆشی ده‌رونی ؟
شه‌رم گرێ ÛŒ ده‌رونی يه‌ ؛سه‌ره‌تای هه‌موو گرÙتێك Ù¾ÛŽ ÛŒ ده‌وترێت گرێ ØŒ دواترئه‌م گرێ يه‌ گه‌وره‌ ده‌بێت له‌ ئه‌نجامدانى كه‌ڵه‌كه‌بوون Ùˆ زۆربوون ( تراكم) Ù‰ كۆمه‌ڵێك كێشه‌و گرÙت ØŒ سه‌رده‌كێشی به‌ره‌و نه‌خۆشيه‌ ده‌رونيه‌كان كه‌ زيانه‌كانيان زۆر جار له‌ نه‌خۆشيه‌ جه‌سته‌ييه‌كان زياترو ترسناكتره‌ .
شه‌رم به‌ ته‌واوی له‌ گه‌ڵ ڕێز گرتن جياوازه‌ :
كه‌سی به‌رێز توانای ده‌ربرين و ئالوگۆری گۆرانكاری هه‌يه‌ به‌ سه‌ر ژيانی ؛ كه‌سێكه‌ ده‌توانی پرسيار بكا داوا وه‌ڵام بكا ، داوای هه‌قی خۆی به‌رێزه‌وه‌ ده‌كات .
كه‌سێ كه‌ شه‌رمن ته‌واو پێچه‌وانه‌ی ئه‌مانه‌يه‌ ، زۆر جار به‌هاكانی ژيان له‌ شه‌رمه‌وه‌ له‌ ده‌ست ده‌دا . له‌ كاتێكدا له‌ ناو دڵه‌وه‌ ئازارىخۆی ده‌داا .
زيانه‌كانی شه‌رم :
_ توش بوون به‌ چه‌ندين كێشه‌ی تری ده‌روونی له‌ونه‌ ( دوودڵی ( قلق) و هه‌ست كردن به‌كه‌می ( شعور بنقص) و گرێى كێماسی .......هتد
_ Ùێر نه‌بوون Ùˆ هه‌وڵ نه‌دان بۆ Ùێربوون، ( كه‌سێكی دابراو له‌ گۆرانكاريه‌كان )
_ ترسان له‌ دوارۆژ ئه‌مه‌ش ده‌ژێت به‌ڵام به‌ نيگه‌رانی .
هه‌وڵێك بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی دياريده‌ی شه‌رم :
- هه‌وڵدان بۆ تێكه‌ڵاو بوون و به‌شداربوون له‌ چاڵاكيه‌ كۆمه‌ڵايه‌تيه‌كان
-هه‌وڵ دان بۆ ده‌ربڕينی ئه‌و هه‌سته‌ شاراوانه‌ی كه‌ نيگه‌رانت ده‌كه‌ن
-بڕوا به‌ خۆ بوون بڕوا به‌ گۆڕانی خود بوون .
.................................................. ......
بۆ هه‌رپرسيارێكی ده‌رونزانی سه‌ردانی ئه‌و ئيمێڵه‌ بكه‌
darunzane@yahoo.com
Øسين جليل
مامۆستای ده‌رونزانی له‌ په‌يمانگه‌ی په‌روه‌رده‌ی وه‌رزشی شه‌قڵاوه‌
|
|
|
